بيماري كواشيوركور و كمبود پروتئين
با علم به اينكه كوواشيوركور يك بيماري كمبود پروتئين است ، اهميت پروتئين در چهل ساله اخير مورد تاكيد قرار گرفته است . اين بيماري به طور عمده در كودكان 5-2 ساله اي ظاهر مي شود كهاز شير گرفته شده اند و از يك رژيم نشاسته اي بدون پروتئين استفاده مي كنند . كواشيوركور در جهان امروز يك مشكل اصلي تغذيه به حساب مي آيد ، زيرا در نتيجه آن تعداد زيادي از اطفال از بين مي روند و بسياري نيز از علائم باليني غير قابل تشخيص آن رنج مي برند و در مقابل عفونت مستعد مي گردند .
در بيماري كواشوركور با وجود كافي بودن مقدار كالري، پروتئين غذايي از نظر كيفي و كمي ناقص است . عبارت ماراسموس به وضعيتي گفته مي شود كه كمبود پروتئين با كمبود كالري همراه است عبارت سوءتغذيه پروتئين و كالري ( PCM ) بسيار زياد استفاده مي شود و اين حقيقت را نشان مي دهد كه آنها معمولا بيماريهاي جداگانه اي نيستند علائم باليني اصلي كواشيوركور چنين است :
متابوليسم پروتئين ها
آمينواسيدها به وسيله ياخته ها برداشت مي شوند تا براي سنتز پروتئين مخصوصي مصرف شوند. براي انجام اين عمل، بايد تمام آمينواسيدهاي اساسي مورد نياز انزيم ها، يا پروتئينهاي ساختاري آماده باشند. در صورت فقدان امينواسيدها، بقيه امينواسيدها بوسيله ياخته مصرف مي شوند تا يا به مصرف ياخته هاي ديگر برسد و يا براي توليد انرژي بكار روند. در اين حالت پروتئين ساخته نمي شود. علاوه بر امينواسيدهاي اساسي كه ياخته قادر به تهيه انها نيست .
امينواسيدهاي غير ضروري مورد نياز خود را از محفظه امينواسيد بر ميدارد و اگر اين اسيد ها در مخزن امينواسيد موجود نباشند، ياخته با استفاده از نيتروژن امينواسيدهاي ديگر، انها را مي سازد.
در صورتي كه ياخته اي نتواند همه امينواسيدهاي غير اساسي را بسازد، از امينواسيدهايي كه توسط ياخته هاي ديگر سنتز شده و به مخزن امينواسيدهاي خون انتقال يافته اند، استفاده مي كنند بعضي از ياخته هاي بدن ممكن است مقداري امينواسيدهاي اساسي اضافي داشته باشند. با اينكه تمام مراحل سنتز پروتئني بسيار پيچيده است، اما اين مراحل با شتاب انجام مي گيرد. به طوري كه گاه فقط يك دقيقه طول مي كشد.
منابع غذايي پروتئين ها
پروتئين ها بخشي از تركيبات مواد غذايي هستند كه با مقدارهاي مختلف در آنها موجودند. پروتئين هاي داراي منشاء حيواني كيفيت خوبي دارند.
با وجود اين بعضي از مواد غذايي گياهي (حبوبات، غلات، نان...) داراي مقادير كمي پروتئين هستند كه ارزش حياتي آنها پايين تر از پروتئين هاي حيواني است، اما به مقدار آنها جالب توجه هستند. در مورد منابع غني از پروتئين بطور كامل توضيح مي دهيم: 1-گوشت قرمز
گوشت هاي گاو، گوسفند، اسب، صرف نظر از آنكه چه قسمتي از بدن حيوان باشد، داراي ويژگيهاي تغذيه اي شبيه به هم هستند. مزّيت تغذيه اي گوشت به غناي پروتئيني آن بستگي دارد (15 تا 20% گوشت، پروتئين است).
گوشت غني از فسفر، آهن و ويتامين هاي گروه B (مخصوصاً B1 ) است. ميزان چربي هاي آن بر حسب نوع حيوان و قسمت بدن به طور قابل توجهي متغيراست.
آمينو اسيد
موارد مصرف آمينو اسيد: اين فرآورده در پيشگيري ازدفع ازت يا درمان تعادل منفي آن (درمواردي كه تغذيه از راه خوراكي مقدورنباشد، در اختلال جذب معدي ـ روده‌اي‌پروتئين و در موارد نياز شديد به‌پروتئين)و از راه وريد مركزي همراه با دكستروزهيپرتونيك در بيماران مبتلا به فقر غذايي‌شديد يا در موارد نياز دراز مدت به تغذيه‌تزريقي به‌كار مي‌رود. مكانيسم اثر: اسيدهاي آمينه توليد پروتئين مورد نياز براي تشكيل اجزاي‌ساختماني بدن را افزايش، ميزان تجزيه‌پروتئين را كاهش و التيام زخم را نيزتسريع مي‌كنند.
انواع آمينو اسيدها
هيستيدين
هيستيدين نقش حياتي در فرايند متابوليكي ساختن پروتئين دارد . سطح اين آمينو اسيد در ادرار مبين وضعيت كلي سيستم عضلاني است . سطوح پايين هيستيدين همچنين در ارتباط تنگاتنگ با روماتيسم مفصلي است .
آرژينين
ورزشكاران آرژينين را به طور وسيع به عنوان يك ماده محرك آزاد كردن هورمون رشد مصرف مي كنند كه سودمندي آن در حال حاضر مورد بحث و اختلاف است. هيچ كس تا كنون به طور قطع ثابت نكرده است كه افزايش كمي در سطح هورمون رشد تاثير آنابوليك ( بافت ساز) قابل توجهي داشته باشد . در افراد چاق استفاده ازآرژينين به عنوان آنابوليك آن قدر همگاني شده كه مقادير بالاي آن كه اغلب باعث بروز مسموميت با آمونياك در بدن ميشود در ادرار مصرف كنندگان قهار مشاهده مي شود . آمونياك بر اثر تشكيل اوره ناشي ازمصرف پروتئين يا آمينو اسيد اضافه ايجاد مي شود . در اين حالت رژيم كم پروتئين همراه با مصرف آب فراوان توصيه مي شود .
كراتين
كراتين در سالهاي اخير به عنوان مكمل تقويت انرژي ورزشكاران محبوبيت زيادي كسب كرده است. برخلاف استروييدهاي بدن ساز، تنها عارضه مصرف كراتين، افزايش وزن است. كراتين يك اسيد آمينه است كه به طور طبيعي در عصلات اسكلتي بدن وجود دارد. هنگامي كه يك ورزش سنگين و كوتاه مدت انجام ميدهيد (نظير بلند كردن وزنه)، يك واكنش شيميايي خاص اتفاق مي افتد تا انرژي كافي در اختيار عضلات قرار دهد. كراتين در اين واكنش نقش اساسي دارد. بدن انسان، ميزان زيادي كراتين جهت فعاليتهاي معمول روزانه ذخيره نمي كند. در صورت تمايل به افزايش قدرت عضلاني، تقويت قدرت تحمل و تأخير خستگي در ورزش هاي سنگين بايد از مكمل كارتين استفاده كنيد. با اين حال، اين ماده براي همه افراد مفيد نيست.
ليپاز
ليپاز جزو يكي از سه گروه آنزيم هايي است كه توسط لوزالمعده ساخته ميشود. لوزالمعده غدة برگي شكل است كه طولي برابر 5 اينچ دارد. در كنار ليپاز، لوزالمعده هورمون هاي انسولين و گلوكاگون (كه بدن براي تنظيم قند خون به آنها نياز دارد)، نيز ترشح مي كند. 2 آنزيم ديگر شامل آميلاز (مسئول شكستن نشاسته و تبديل آن به قندهاي ساده) و پروتئاز (مسئول شكستن پروتئين ها و تبديل آن به اسيدهاي آمينه) است. ليپاز به كمك آب، چربي هايي را كه به صورت تري گليسريد هستند به گليسرول و اسيد چرب تبديل مي كند كه براي بدن بهتر قابل جذب هستند.
ليزين
ليزين يك اسيد آمينه ضروري است كه بايد از طريق غذا تأمين شود زيرا بدن قادر به ساخت ميزان كافي از آن نيست. ليزين در فرآيند اسيدهاي چرب كمك مي كند و مخصوصاً براي رشد مهم است. ليزين همچنين در جذب كلسيم به بدن كمك مي كند، نقش مهمي در تشكيل كلاژن (مادة مهم و مورد نياز براي استخوانها و بافتها) دارد.
يك رژيم گياهخواري ليزين كافي و مورد نياز بدن را تأمين نمي كند. گياهان اگرچه منابع خوبي براي پروتئين هستند ولي حاوي ليزين كافي نيستند. اين موضوع مخصوصاً در مورد غلات و حبوبات كه منبعي از پروتئين هستند، صدق
مي كند. اگرشما ميزان خيلي كم ليزين در رژيم غذايي داشته باشيد تعادل نيتروژن در بدن شما بهم مي خورد و سرانجام دچار سنگ كليه مي شويد.
فنيل آلانين
فنيل آلانين يك اسيد آمينه ضروري است كه بايد آنرا از غذا به دست آوريم زيرا بدن قادر به ساخت آن نيست. در افراد سالم، فنيل آلانين تبديل به تيروزين ميشود (تيروزين براي ساختن هورمونهايي چون نوراپي نفرين و اپي نفرين لازم است).
بزرگسالان 90 درصد فنيل آلانين و بچه ها 40 درصد آن را تبديل به تيروزين مي كنند. فنيل آلانين در درمان درد، افسردگي، مولتيپل اسكلروزيز، بيماري پاركينسون، روماتيسم مفصلي، آرتروز و حتي سرطان مفيد است.
فنيل كتونوريا (PKU) اختلالي است كه بدن قادر به تبديل فنيل آلانين به تيروزين نيست. اين بيماري در شيرخواران 3 تا 6 ماهه ظاهر ميشود و اغلب باعث عقب افتادگي شديد ذهني ميشود. اين بيماري همچنين مي تواند باعث تشنج و بيش فعالي نيز بشود. بعضي از افراد مبتلا به PKU داراي بثورات پوستي نظير اگزما هستند. PKU به ميزان 1 در ده هزار شيرخوار قفقازي و 1 در 132 هزار شيرخوار آفريقايي- آمريكايي اتفاق مي افتد.
طبقه بندي پروتئين ها
تعريف:هنگامي كه تعداد اسيدهاي آمينه از حدود 100عدد در زنجيره پپتيدي تجاوز كند پروتئين مي گويند
پروتئينها بر اساس 3معيار طبقه بندي مي شوند:
1-حلاليت در حلالهاي مختلف
2-رفتار آنها در اولترا سانتريفيوژ
1- ويژگي هايالكترو فورزي
بيماري كواشيوركور و كمبود پروتئين